OBLICZA TRADYCJI

Czy pojęcie "tradycyjny" ma dla Was pozytywny czy negatywny wydźwięk?

Zależy, prawda?

Tradycja jako taka jest raczej ok. Choinka na święta, sztuczne ognie na Sylwestra, polonez na studniówce, elegancki ubiór na szkolnym apelu czy koncercie - to raczej oczywiste sprawy. A co z Halloween czy walentynkami? Chyba większośc z Was nie ma nic przeciwko nim?

Tradycyjna kuchnia - też w porządku. Nie jest przecież obciachem zamówić pierogi, roladę z kluskami,  nie mówiąc o pizzy czy sushi. Jedzenie jak każde inne.

Tradycyjne imiona? Co lepiej brzmi - Marysia, Tosia,  Franek, Ignacy czy Sabrina, Brajan i Dżesika?

Co z etnicznymi, folkowymi elementami wystroju wnętrza? Kwestia gustu, ale większość z Was nie mialaby problemu z przebywaniem w takim miejscu:

 Etniczne motywy w ubiorach i dodatkach? Są obecne w modzie w każdym sezonie - raz będzie to folk afrykański, raz azjatycki, raz bliskowschodni, raz indiański, a kiedy indziej lokalny.

A teraz pora na tradycyjną muzykę.
I tu konsternacja. Pierogi, imiona, koraliki, wzorek na dywanie - mogą być, ale żeby od razu słuchać mazurków czy innych przyśpiewek? Brrrr. Wiocha!

Coś w tym jest. Po pierwsze - folk zdaje sie nam podobać odwrotnie proporcjonalnie do odleglości od miejsca, z ktorego pochodzi. Im bardziej egzotyczny - tym lepiej. Po drugie - stanowczo lepiej znosimy motywy etno w wydaniu wizualnym i kulinarnym.

Wstydzimy się chyba - tego "swego", którego nie znamy...

Tymczasem, na rynek wpadają kolejne zespoły, które próbują "odczarować" ludowiznę, czy to w wersji komercyjnej (i na ogół się udaje - Grzegorz z Ciechowa, Brathanki, Zakopower, Golec uOrkiestra), czy to z wielkim zrozumieniem i uszanowaniem dla tradycji (doceniani przez koneserów, przechodzą niemal  bez echa).

Na koniec -  zapraszam Was na tę stronę: WARSAW VILLAGE BAND.

A tu można ich posluchać i pooglądać: Ej ty gburski synie.


                                Czy folk jest rzeczywiście tak daleki od naszej współczesnej rzeczywistości?...



PS. Nie zaszkodzi kliknąc także tutaj: Na Ludowo.pl

A oto, czego słuchaliśmy na lekcji - chętni mogą "wygooglować" i posłchać jeszcze raz:
 H.M. Górecki  - III Symfonia Pieśni Żałosnych, część 3
Grzegorz z Ciechowa - Piejo kury, piejo
Golec uOrkiestra - Crazy is my life
K. Szymanowski - Mazurek op 50 nr 18
Zakopower - Kiebyś ty
Kapela ze wsi warszawa - Warzyła baba lebiodę

MUZYKA W KILKU TOMACH

A gdyby tak każdy pojedynczy utwór muzyczny potraktować jak utwór literacki?

Z pewnością znaleźlibyśmy krótkie, drobne kompozycje (czyli miniatury), które można porównać do wierszy. Większość z nich powstała w XIX wieku. (Romantycy uwielbiali poezję i muzykę, jako sztuki najlepiej oddające ludzkie emocje. Lubili je też ze sobą łączyć - stąd ogromna ilość pisanych wówczas pieśni).

Trafiłoby się też wiele miniatur średniej długości, mających swoją muzyczną narrację, mniej lub bardziej żartobliwą, poważną czy dramatyczną.  Jak nowele czy opowiadania.

Są też wśród nich utwory zwane etiudami, czyli ćwiczenia służące do opanowania pewnych problemów technicznych w grze na instrumencie. Do jakiego tekstu literackiego można by je porównać? Może do samouczka albo zadania tekstowego w podręczniku?

Wreszcie - były utwory większych rozmiarów, o szeroko zakrojonej formie, będące długą, wielowątkową muzyczną opowieścią. Według mnie, można by je porównać do powieści albo poematu.

Kompozytorzy często łączyli swoje kompozycje w cykle, podobnie jak literaci - w trylogie, tetralogie, zbiorki wierszy. Na lekcji wymieniliście wiele takich przykładów.

Jak to wyglądało na gruncie muzycznym?

SUITA 

Była jednym z pierwszych powszechnie znanych i bardzi popularnych typów cyklu muzycznego. Powstała w okresie BAROKU.

Składała się z  kilku (przynajmniej czterech) tańców o zróżnicowanym rytmie, metrum, charakterze, pochodzeniu. Wszystkie tańce łączyla osoba autora oraz wspólna tonacja. Mogły się też pojawiać utwory nietaneczne (np. instrumentalna aria, fantazja, uwertura).  Tańce w suicie nie były przeznaczone do tańczenia, były to tańce STYLIZOWANE, czyli utwory inspirowane rytmem i charakterem jakiegoś realnie istniejącego tańca. 

Oto kilka nazw ówczesnych popularnych tańców, które mogły wejść w skład suity:
allemande, courante, sarabanda, gigue, menuet, forlana, badinerie, passepied, bourree.

W XIX wieku, po długiej "sonatowej" przerwie, suita powróciła do łask, lecz już nie jako cykl tańców, ale składanka najciekawszych fragmentów z muzyki operowej, baletowej, teatralnej, a później również filmowej.


SONATA

Sonaty pisali praktycznie wszyscy kompozytorzy począwszy od epoki KLASYCYZMU, choć pierwsze utwory zwane sonatami (o nieco innej budowie) pojawiły się już w baroku. Czteroczęściowy cykl sonatowy rozpoczynało allegro sonatowe z dwoma "walczącymi" tematami. Kolejne części były zróżnicowane w charakterze:

1. Allegro sonatowe

2. część wolna, np. wariacje, ABA albo rondo

3. część taneczna, na ogół menuet w formie ABA

4. część bardzo szybka (finał) w formie ronda albo allegra sonatowego

Cyklom sonatowym nadawano rózne tytuły. Sonatą zwano utwór na 1 lub 2 instrumenty. W przypadku zespołu kameralnego cykl brał nazwę od nazwy zespołu (trio, kwartet, kwintet, sekstet, septet itd), sonata na orkiestrę kameralną mogła nazywac się divertimento lub serenada, zaś przeznaczona na wielką orkiestrę - symfonią. Na cyklu sonatowym oparte były równiez koncerty na instrument i orkiestrę, lecz w nich cz.3 i 4 połączone były w jedną całość (szybki finał w rytmie tanecznym).

CYKL MINIATUR LUB PIEŚNI

 ROMANTYCY nie przepadali za szablonami i z góry ustalonymi normami i przepisami. Dlatego nawet takie formy jak sonata traktowali z dużą swobodą. Ich domeną były natomiast swobodne, wywodzące się z praktyki improwizacyjnej utwory, ekspresyjne, pełne emocji. Mogły mieć charakter liryczny, wirtuozowski (popisowy), żartobliwy. Były to miniatury, które łączono w cykle lub zbiory w podobny sposób jak dzisiaj dobiera się piosenki na płytę. Nota bene - w podobny sposób w cykle i zbiory łączono pieśni.

Przykładami takich cykli XIX-wiecznych mogły być np. 24 Preludia F. Chopina (liryczne), 24 kaprysy na skrzypce solo N. Paganiniego (wirtuozowskie), "Podróż zimowa" - pieśni F. Schuberta.




ALBUM, SOUNDTRACK

A dzisiaj? Co można uznać za cykl muzyczny?
W podobny sposób jak suity  i cykle miniatur kompilowane są albumy płytowe wykonawców muzyki rozrywkowej. Bywa, że piosenki sa zróżnicowane pod względem tempa i charakteru (jak tańce w suicie barokowej albo miniatury w cyklu), albo znów tworzą spójną całość, mają podobny nastrój i tematykę (jak suita XIX-wieczna).
W formie suit nagrywa i wydaje się też fragmenty muzyki filmowej.

Zapamiętaj:

Nazwy trzech najpopularniejszych typów cykli muzycznych: suita, sonata, cykl miniatur/pieśni oraz epokę w której były najpopularniejsze
Z czego składała się suita?
Pod jakimi nazwami mógł się kryć cykl sonatowy?
Co to były miniatury instrumentalne?

MAPA MUZYKI

Jak sami się przekonaliście - świat muzyki rozciąga się o wiele dalej, niż to, co widzimy i słyszymy na co dzień. Okazało się też, że pojedynczy utwór muzyczny funkcjonuje równolegle na kilku płaszczyznach, co sprawia, że muzyczny świat staje się wielowymiarowy.

Spójrzcie. Popularna "Wiosna" z "Czterech pór roku" Vivaldiego to równocześnie przykład:
- muzyki okresu baroku
- formy 3-częściowego koncertu  na instrument i orkiestrę
- muzyki ilustracyjnej  (napisane na podstawie wiersza o wiośnie)
- muzyki świeckiej (choć napisanej przez księdza ;) )
- muzyki włoskiej
- muzyki wykorzystywanej w reklamach
- muzyki na orkiestrę

Z innymi utworami, także rozrywkowymi - jest podobnie - pochodzą z jakiegoś miejsca, czasów, realiów kulturowych, czemuś służą, przyjmują jakąś formę, są przeznaczone na pewien skład wykonawczy, są powiązane z innymi dziedzinami sztuki...itd. Zerknijcie raz jeszcze na to, co ostatnio wspólnie podsumowaliśmy. Dodałam jeszcze nieco od siebie :)

MUZYKA I HISTORIA ·          muzyka starożytna różnych kultur ·         muzyka dawna - muzyka średniowieczna (np. chorał gregoriański, pieśni trubadurów) - muzyka renesansowa (kanony-zagadki, tańce) - muzyka barokowa (pierwsze opery, wirtuozeria, organy, skrzypce, trąbka) ·         muzyka klasyczna (cykl sonatowy, klasycy wiedeńscy  -Haydn, Mozart, Beethoven) ·         muzyka XIX wieku - muzyka romantyczna (emocje i wirtuozeria np. Chopin) - muzyka szkół narodowych (nawiązująca do folkloru, np. Moniuszko, Czajkowski) ·         muzyka XX wieku - poważna (tzw. współczesna) - rozrywkowa		MUZYKA I GEOGRAFIA Muzyka poszczególnych kontynentów (systemy muzyczne, instrumentarium, skale, rytmika, kształtowanie formy): ·         Europa – zachodni system muzyczny, oparty o strój równomiernie temperowany i system dur-moll, stałe składy wykonawcze (np. orkiestra, chór 4-głosowy, kwartet), ścisle uporządkowanie rytmu, czas muzyczny „zegarowy” ·         Afryka – dominacja rytmu nad melodią, bębny i śpiew,  czas muzyczny „spiralny”, utwory o nieustalonej z góry formie ·         Indie – system muzyczny oparty na skali 22-tonowej,improwiza- cyjność w oparciu o motywy melodyczne i rytmiczne (ragi i tale) ·         Chiny, Japonia – muzyka bazująca na tradycji, charakterystyczna skala 5-tonowa (pentatonika) ·         Ameryka Północna – kolebka muzyki rozrywkowej, jazz, blues, rock, rap, soul itp., instrumenty elektryczne ·         Ameryka Południowa – dominacja muzyki tanecznej, charakterystyczne rytmy Muzyka poszczególnych krajów (folklor np. tańce narodowe, twórcy, tradycje muzyczne, instrumentarium) Muzyka poszczególnych regionów (folklor lokalny)
MUZYKA I JEJ RODZAJE - klasyczna/poważna - ludowa, folklor muzyczny - sakralna, religijna, pieśni kościelne - biesiadna - dziecięca - turystyczna - szanty - piosenka aktorska i kabaretowa - harcerska - rozrywkowa (pop, rock, soul, rap, hip-hop, metal, jazz, punk, reggae, country, disco, techno itp.)	MAPA MUZYKI		MUZYKA I LUDZIE (twórcy, wykonawcy) ·       solista ·       zespoły kameralne (duet, trio, kwartet, kwintet, sekstet, septet , oktet, nonet) ·       orkiestry - kameralne (małe) - symfoniczne (wielkie, wszystkie grupy instrumentów)  - jednolite (smyczkowe, dęte) - big-bandy (orkiestry jazzowe) ·       zespoły rockowe (perkusja, bas, gitary, instr. klawiszowe, wokal) ·       zespoly wokalne ·       chóry (głosy równe, mieszane) kompozytor, dyrygent, aranżer, producent muzyczny, reżyser dźwieku, DJ
MUZYKA I JEJ FUNKCJA - terapeutyczna - relaksacyjna - rozrywkowa - taneczna - obrzędowa/religijna - patriotyczna - pieśń pracy - kultura i tradycja		MUZYKA I INNE SZTUKI Muzyka i taniec – balet Muzyka i teatr – opera, operetka, musical, muzyka teatralna Muzyka i film – muzyka filmowa Muzyka i poezja – pieśń Muzyka i proza – muzyka programowa Muzyka  ilustracyjna Muzyka i malarstwo – analogie, podobieństwa, powiązania

Na kolejnych zajęciach będziemy podróżować palcem (i uchem) po tej właśnie mapie :)