DŹWIĘKI Z KABELKIEM - WSPÓŁCZESNE INSTRUMENTARIUM

Wszystkie te drewniane pudełka, rurki, blaszki, zwierzęce jelita, skórki, włosia, żywice, druty... - cała

ta akustyczna maszyneria powinna odejść do lamusa! - uznali kompozytorzy po II wojnie światowej, dodając - Razem z tymi wszystkimi nutami, gamami, krzyżykami, tematami, motywami, kupletami i całą resztą!

Muzyka XX wieku miała być zbudowana zupełnie od podstaw, na nowych zasadach, z nowych materiałów, nowymi narzędziami. W starym gmachu muzyki można było  już tylko urządzić muzeum.  Zachłyśnięci błyskawicznym rozwojem techniki (elektryczność, nagrania, radio, telefon, telewizja, maszyny cyfrowe) muzycy próbowali zaprzęgnąć najnowsze wynalazki do procesu twórczego. Wreszcie ziściło się marzenie kompozytorów, aby być jedynymi panami i władcami swojej muzyki, odpowiedzialnymi za każdy szczegół dzieła. Twórca mógł je zaprojektować począwszy od najmniejszego detalu, aż po konstrukcję całej formy, nie ryzykując współpracy z wykonawcami za pośrednictwem nieprecyzyjnego zapisu nutowego.

Dziadek peceta

Pierwszymi nowymi instrumentami były więc maszyny mające niewiele wspólnego z tym, co dotąd uznawaliśmy za instrument. Im mniej wspólnego - tym lepiej. A więc - były to olbrzymie komputery, dzięki którym można było wygenerować dźwięk o ściśle określonych parametrach (częstotliwość, natężenie, czas trwania, barwa).

Były to więc GENERATORY lub SYNTEZATORY. Dały one początek dzisiejszej rodzinie keyboardów, organów elektrycznych, pianin cyfrowych, które stworzono dołączając do (bardzo zaawansowanego i już dużo mniejszego) syntezatora tradycyjną klawiaturę.

Ewolucja syntezatora MOOG - pierwsze wersje

MOOG - wersja współczesna i wersja wirtualna

Tak powstały instrumenty ELEKTRONICZNE i CYFROWE.  Zasadą ich działania jest wykorzystywanie różnych wbudowanych banków brzmień (np. fortepianu, organów, smyczków itp) sterowanych niewielkim komputerem. Instrumenty te mają na ogół klasyczną fortepianową klawiaturę (często mniejszą, krótszą), własne głośniki i zestaw przycisków do przełączania brzmień i zmiany ustawień. Można tez w nich spotkać metronom (urządzenie, a tutaj program, wystukujący równy rytm i nadający tempo) i program umożliwiający przestrajanie (transpozycję) brzmienia do innych tonacji.

Stworzono nawet cyfrowe zestawy perkusyjne.

Nowa muzyka była tak dalece inna od tej, do której przywykli melomani, że nie wszyscy zdołali się do niej przekonać. Zaczął rysować się rozłam wśród słuchaczy - jedni pozostawali wierni dawnym mistrzom, inni - czcili muzyczną awangardę, a jeszcze inni - poszli w stronę muzyki rozrywkowej.

Ta ostatnia zaś po wojnie rozwijała się bardzo prężnie. Organizacja koncertów na otwartych przestrzeniach, dla rzesz słuchaczy, a także poszukiwanie nowych brzmień doprowadziło do powstania instrumentów ELEKTROAKUSTYCZNYCH i ELEKTRYCZNYCH.

Gitara elektroakustyczna

Początkowo wzmacniano jedynie brzmienie tradycyjnych gitar, montując wewnątrz pudeł rezonansowych małe systemy działające nieco podobnie do mikrofonu (zamieniały falę akustyczną na impulsy elektryczne, które wędrowały do wzmacniacza i głośnika), aż wreszcie stworzono gitary czysto elektryczne, pozbawione pudeł rezonansowych i działających wyłącznie z wykorzystaniem WZMACNIACZA.

W ślad za gitarami poszły instrumenty smyczkowe i dziś do prądu podłączyć możemy również skrzypce i wiolonczele.

Aby dodatkowo poeksperymentować z dźwiękiem tych instrumentów, można sygnał przepuścić przez program lub urządzenie zwane EFEKTEM. W ten sposób dźwięk może zmienić barwę, zyskać głębię, pogłos, echo, przester (chropowatość), zwielokrotnić się itp.

"Podłoga" dla gitarzysty z zamontowanymi efektami

Ostatnią, najwspółcześniejszą grupą instrumentów, a raczej "instrumentów" są  "instrumenty" WIRTUALNE. To programy komputerowe składające się z banków brzmień (tradycyjnych i syntetycznych) i interfejsu, dzięki któremu można z tych banków korzystać i zmieniać przeróżne parametry dźwięków. To, co kiedyś zajmowało pół sali studyjnej, dziś zajmuje parę gigabajtów ;) Istnieją więc programy zastępujące perkusistę, wszelkie kultowe, retro-syntezatory, a nawet pełną orkiestrę symfoniczną. Programy te obsługuje się z poziomu klawiatury komputera albo za pomocą klawiatury muzycznej (tzw. sterującej, nie mającej swoich własnych brzmień), podłączanej przez USB.

Instrumenty wirtualne - zrzuty ekranu

Wszelkie instrumenty cyfrowe i wirtualne opierają się na systemie MIDI.Jest to rodzaj języka, dzięki któremu te urządzenia i programy moga "dogadać się" z karta muzyczną komputera.

Zapamiętaj:

instrumenty elektryczne - grają tylko po podłączeniu do wzmacniacza i głośnika, mają przystawki/przetworniki i deskę zamiast pudła (np. gitara elektryczna)

instrumenty elektroakustyczne - wzmacniacz i głośnik są opcjonalne, moga grać i bez nich, mają zarówno przystawki/przetworniki jak i pudło rezonansowe (np. gitara lub skrzypce elektroakustyczne)

instrumenty elektroniczne i cyfrowe - mają wewnątrz wbudowaną elektronikę i bazy brzmień uruchamiane klawiszami, wykorzystują system MIDI (np. keyboard, pianino cyfrowe)

instrumenty wirtualne - programy komputerowe imitujące brzmienie instrumentów tradycyjnych lub generujące syntetyczne brzmienia, obsługiwane za pomocą zewnętrznej klawiatury sterującej, opierają się na MIDI 

MIDI -  rodzaj języka, dzięki kóremu instrumenty i programy muzyczne moga "dogadać się" z karta muzyczną komputera.

wzmacniacz - urządzenie wzmacniające sygnały elektryczne dochodzące z instrumentu, często połączony z głośnikiem ("piec")

efekt - urządzenie lub program przez który przepuszczany jest dźwięk instrumentu aby zmienić jego brzmienie (np. dodać pogłos, echo, przester)

MUZYCZNA PALETA BARW

Instrumenty muzyczne to temat-rzeka. Albumy im poświęcone mają setki stron. Instrumentoznawstwo to poważny dzial muzykologii.
W samej szkole podstawowej przeznaczam na ich omówienie prawie dwa semestry. Jak tu więc ująć wszystko na jednej lekcji?...
Udało nam się pogrupować przeróżne sprzęty grające według tego, co i dlaczego w nich gra na kategorie strunowych, dętych i perkusyjnych, z wszelkimi podgrupami.

Ku mojej uciesze większość instrumentów była Wam znana, przynajmniej z nazwy, ale ponieważ niektóre były zagadką, mam taką oto propozycję: 

1. ściągnąć z CHOMIKA  krótkie teksty o każdej grupie instrumentów oraz zapoznać się z nimi w wolnej chwili

2. w ramach zadania domowego - każdy  z Was wylosował jeden instrument z poniższej listy. W komentarzu do tego posta trzeba napisać kilka (3-5) zdań opisujących jak dany instrument działa i dołączyć link do utworu, w którym go można posłuchać (w miarę możliwości solo!). Jeśli nie znaleźlibyście niczego w języku polskim (mało prawdpodobne, ale...), można przetłumaczyć nazwę instrumentu na inny znany Wam język i poszukać w źródłach zagranicznych.

DRUMLA, OKARYNA, DUDY, CAJON, FALE MARTENOTA, CZELESTA, MELODYKA, BODHRAN, CYMBAŁY, STEELPAN, DIDGERIDOO, ERHU, SITAR, KALIMBA, BANDONEON

Kliknijcie CIEKAWOSTKI, żeby dowiedzieć się jakie instrumenty i którzy instrumentaliści najczęściej padają ofiarami  muzycznych żartów ;)

Zapamiętaj:

nazwy podstawowych instrumenty wchodzących w skład orkiestry symfonicznej, zespołów rockowych i kategorie, do których należą 

GŁOS - INSTRUMENT NIEZWYKŁY

Każdy z nas ma w sobie niezwykły instrument,  którym może nie tylko tworzyć i wykonywać muzykę, ale także komunikować się, wyrażać emocje. Jest nim nasz głos.

Gdyby chcieć  sklasyfikować go podobnie jak inne instrumenty, trzeba by powiedzieć, że to rodzaj instrumentu dętego (choć obecność  „strun głosowych” może być myląca). W naszej krtani gra bowiem słup powietrza, przechodzący przez wąską szczelinę między fałdami lub więzadłami głosowymi (to na nie potocznie mówimy „struny”). Tak wygląda nasz instrument „od środka”, gdy śpiewamy:  OBEJRZYJ FILMIK!

Głos jest z jednej strony instrumentem bardzo wygodnym, nie wymaga strojenia, pakowania do futerału, wymiany strun, włosia, poduszek, ustników… Nie trzeba wieloletnich ćwiczeń, by w miarę poprawnie się nim posługiwać.  Z drugiej jednak strony – narażony jest na choroby, przemęczenie, wpływ środowiska (dym, zanieczyszczenie). Jego brzmienie zmienia się z wiekiem i stanem zdrowia. Zdrowiem głosu zajmują się lekarze foniatrzy i w pewnym zakresie również laryngolodzy.

Zasadniczo ze względu na barwę i skalę (czyli rozpiętość od najniższego do najwyższego dźwięku) głosy możemy podzielić na kilka grup, jednak podział ten ma nieco uzasadnienia tylko w muzyce klasycznej i chóralnej. W „rozrywce” używa się głównie środkowej części skali głosu, więc podziały te nie są aż tak istotne.  Skalę głosu mierzy się w oktawach (oktawa to odległość 8 stopni gamy, np. między niskim a wysokim „do”).

Oto jak brzmią poszczególne głosy kobiece i męskie. Kliknij na nazwę głosu aby posłuchać.

	GŁOSY ŻEŃSKIE	GŁOSY MĘSKIE
WYSOKIE	SOPRAN Jego odmianą jest sopran koloraturowy, bardzo wysoki i „zwinny”)	KONTRATENOR Bardzo rzadko spotykany głos, tenor o dużej skali w górę, brzmiący praktycznie jak sopran, czasem wręcz nazywany męskim sopranem
		TENOR
ŚREDNIE	MEZZOSOPRAN *	BARYTON
NISKIE	ALT ** Jego odmianą jest kontralt, najniższy głos kobiecy; kontralty bardzo nisko mówią, ale mogą mieć bardzo szeroką skalę głosu.	BAS

* Początek brzmi altowo, ale dalej słychac juz barwę i skalę mezzosopranową
** W opisie filmu jest określenie "kontralt", bo w baroku kontraltami nazywano WYSOKO BRZMIĄCE alty, analogicznie jak w przypadku kontratenorów

Specyficznym sposobem śpiewania jest falset (głos brzmiący sztucznie, tak jakby mężczyzna próbował naśladować kobietę), a także jodłowanie (szybkie przeskakiwanie z głosu pełnego na falset i z powrotem, z zahaczeniem o dźwięk przejściowy).

Zapraszam teraz na kartę MULTIMEDIA.  Tam obiecany filmik z rekordu Guinessa w śpiewaniu  wysokich dźwięków. Obiecanego kontratenora śpiewającego tenorem i sopranem na zmianę macie w linku w tabelce powyżej :)

Zapamiętaj:
co to jest skala i barwa głosu?
jaki lekarz zajmuje się krtanią?
jak brzmią różne rodzaje glosu?
co to jest falset i jodłowanie?